Việt Nam - Nhật Bản

Việt Nam và Nhật Bản là hai quốc gia, về mặt địa chính trị, được xếp vào châu Á. Việt Nam và Nhật Bản có nhiều nét tương đồng về con người và văn hóa hơn nếu so sánh hai quốc gia này với các quốc gia phương Tây. Cả hai quốc gia đều là người da vàng, chịu ảnh hưởng bởi văn hóa Trung Hoa và Ấn Độ, hai nền văn hóa lớn nhất của châu Á.

Tuy nhiên, lịch sử Nhật Bản lại cho thấy sự phát triển thần kỳ về kinh tế và các tổ chức thể chế chính trị đưa Nhật Bản trở thành một cường quốc thế giới. Nhật Bản là quốc gia đầu tiên của châu Á gia nhập vào nhóm những quốc gia phát triển nhất của thế giới. Trong khi đó, xét về nhiều phương diện, Việt Nam vẫn là một quốc gia kém phát triển so với một cường quốc như Nhật Bản.

Vào đầu thế kỷ 20, những sĩ phu Việt Nam yêu nước nhận thấy sự phát triển thần kỳ của Nhật Bản đã giúp họ thoát khỏi ách thống trị của thực dân phương Tây. Một phong trào đưa người sang Nhật du học được Phan Bội Châu và Duy Tân Hội khởi xướng nhằm chuẩn bị lực lượng, chờ thời cơ cho việc giành độc lập của nước nhà.

Những năm gần đây, một phong trào học tập Nhật Bản cũng được giới trí thức trẻ khởi xướng bằng việc dịch các tác phẩm có tính chất khai sáng của Nhật Bản như Khuyến học, Phúc ông tự truyện của Fukuzawa Yukichi, người được xem là nhà tư tưởng tiến bộ, nhà giáo dục có ảnh hưởng rất lớn tới phong trào Khai Sáng ở Nhật Bản vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, tạo tiền đề cho Nhật Bản trở thành một cường quốc trên thế giới.

Dường như, những nỗ lực học tập Nhật Bản của giới trí thức Việt Nam không đem lại kết quả như mong đợi.

Một câu hỏi cần được đặt ra là tại sao Nhật Bản lại có thể xuất hiện một nhà khai sáng như Fukuzawa Yukichi và đã thành công trong khi đó, tại Việt Nam, những nỗ lực không mệt mỏi của Phan Chu Trinh và các đồng chí của ông, với cùng một tư tưởng và quan điểm như Fukuzawa lại thất bại.